DELİ DANE ZEYTİNYAĞI TESİSİ

Toprak ve Zeytin

Ege’nin rüzgârı, güneşle kavrulmuş topraklarda dolaşırken, kadim zeytin ağaçlarının yapraklarını usulca hışırdatır. Bu ağaçlar, yalnızca meyve vermez; bir kültürün, bir hafızanın, bir karakterin taşıyıcısıdır. Homeros’un “altın sıvı” diye andığı zeytinyağı, burada sadece bir gıda değil, bir yaşam biçimidir. Athena’nın bilgeliğiyle toprağa bıraktığı zeytin, Ege’nin kimliğini şekillendirir. Bu coğrafyada zeytinlikler, sadece doğaya değil, zamanın kendisine de kök salmıştır.

İşte Delidane, tam da bu köklü kültürün izinde yürür. Adını, yaban zeytini “delice”den ve her bir zeytin “dane”sine gösterilen özenden alır. Zeytine duyulan bu saygı, yalnızca üretim sürecinde değil, onu işleyen yapının mimari kurgusuna da ilham verir.

 

Yer Seçimi ve Tasarım Niyeti

Delidane Zeytinyağı Tesisi, Bodrum‑Milas Havalimanı’na yakın konumda yer alan, Milas’ın Kemikler Köyü'nde zeytin ağaçlarıyla çevrili uzun ve ince bir arazi üzerinde konumlanmıştır. Amaç, firmanın kendi zeytinlerini işleyebileceği, küçük ölçekli ama nitelikli bir üretim alanı yaratmaktır.

Projenin ilk aşamasında; üretim binası, tadım ve satış alanı ile konut işlevlerini barındıran parçalı bir yerleşim önerilmiştir. Ancak arazinin tabi olduğu plan hükümleri, yapılaşmayı tek bir kütlede sınırlandırmıştır. Bu durum, işlevleri zamana yayarak kapsayacak şekilde kurgulanan esnek bir yapıyı beraberinde getirmiştir.

 

Doğayla Kurulan İlişki

Tasarım sürecindeki öncelik, zeytin ağaçlarına dokunmamak, doğal peyzajı bozmamaktır. Bu nedenle yapı, arazinin görece ağaçsız kuzeybatı köşesine yerleştirilmiştir. Yapıya araçla ulaşımı mümkün kılmak adına bu bölgede bir servis avlusu tanımlanmış; böylece lojistik faaliyetlerin peyzajla teması en aza indirilmiştir.

Arazinin topografik yapısı ve doğal eğimi dikkate alınarak, yapı doğu-batı aksında konumlandırılmış; düşük kotlu yola cephesini vermiştir. Bu cephe hem en çok algılanan yüzü oluşturmuş, hem de müşteri girişi için referans noktası olmuştur.

 

Mimari Kurgu ve Malzeme Dili

Arazi kesiti gereği, yapının altında ince uzun bir bodrum kat ortaya çıkmıştır. Bodrum katı oluşturan taş bir baza üzerinde yükselen yapı, 4 metre kat yüksekliğine sahip tek katlı bir kütledir. Yapının beşik çatısı, hacmi sadeleştirirken, iç mekânlara ferahlık katmıştır.

Endüstriyel üretim yapısının soğuk ve nötr karakterini kırmak, cepheye mimari zarafet kazandırmak ve güney yönünden gelen ışığı dengelemek amacıyla yapı boyunca bir sundurma tasarlanmıştır. Yol cephesine yerleşen bu sundurma, taş bazanın üzerinde 2 metre aralıklarla yerleştirilen dikmelerle taşınır. Bu dikmelerden dışarı taşan geniş saçak, yapının mimari kimliğini belirleyen en önemli ögedir.

Zamanla, cephedeki bu mimari kurgu yalnızca işlevsel değil, aynı zamanda yapının görsel imzası hâline gelmiştir. Saçak altındaki geri çekilme hareketleri, cephede derinlik yaratmış, gölge oyunlarıyla birlikte doğal ışığın kontrollü kullanımı sağlanmıştır. İlk aşamada sundurma dikmeleri ahşap olarak tasarlanmış; ancak çatı taşıyıcısının çelik olmasıyla birlikte çelik uygulamaya geçilmiştir. Gölgelik ve mahremiyet sağlamak amacıyla dikmeler arasına bambu paneller yerleştirilmiştir. Taş, çelik ve bambunun bir araya gelişi, geleneksel ile çağdaş mimari arasında güçlü bir denge kurmuştur.

 

İşlevsel Organizasyon ve Üretim Süreci

Yapının plan şeması, zeytin işleme sürecinin gerekliliklerine göre kurgulanmıştır. Zeytinlerin kabulü, yıkanması ve ayıklanmasıyla başlayan süreç; sıkım, süzme ve depolama aşamalarıyla devam eder. Zeytinyağı, yüksekliği 4,5 metreyi bulan paslanmaz tanklarda depolanır. Ardından şişelenip paketlenir ve sevkiyata hazırlanır. Bu üretim döngüsü, yapıda U biçimli bir akış şemasıyla düzenlenmiştir. Mal giriş ve çıkışları, aynı servis avlusu üzerinden kontrollü biçimde sağlanır.

Personel alanları yapının diğer ucunda yer almaktadır. Soyunma odaları, mutfak, laboratuvar gibi işlevsel birimler, üretim alanından bağımsız olarak tasarlanmış; ön cephedeki sundurma sayesinde bu birimlere dışarıdan erişim mümkün kılınmıştır.

Yapının sırt kısmında, topografyanın sağladığı avantajla bir servis koridoru oluşturulmuştur. Burada yer alan mekanik ve teknik hacimler, hem görünmez kılınmış hem de yapının bakım süreçleri kolaylaştırılmıştır.

 

Yere Sinmiş Bir Mimarlık

Delidane Zeytinyağı Tesisi, doğayla yarışmadan, onunla birlikte var olmayı seçen bir mimari anlayışın ürünüdür. Her bir mimari karar, zeytine ve onun yetiştiği toprağa duyulan saygıyla alınmıştır. Taşın sağlamlığı, çeliğin sadeliği ve bambunun doğallığı bir araya gelerek hem zamansız hem de bağlamına özgü bir yapı dili oluşturmuştur.

Bu yapı, sadece bir üretim tesisi değil; aynı zamanda toprağın belleğini taşıyan bir anlatıdır. Zeytin ağaçlarının arasında, usulca yere sinen; hem geçmişe hem geleceğe saygıyla eğilen bir yapı.